Eerder schreef ik al dat de media steeds meer nadruk leggen op de schadelijke kanten van de lockdown en de roep om versoepelingen steeds luider wordt. Deze week kwamen twee groepen voorstanders daarvan uitgebreid in het nieuws. Viruswaarheid voerde een rechtzaak tegen de avondklok die ze wonnen op wijze van invoeren. Hun argumenten tegen de Corona-maatregelen is erop gebaseerd dat Covid wel mee valt en door allerhande samenzweringen erger wordt voorgesteld dan het is - verder wil ik er geen woorden aan vuil maken. Een tweede is het ‘plan’ van herstel.nl wat afgelopen week ook meermaals in het nieuws kwam.
Herstel.nl wil zo veel mogelijk kwetsbaren en niet-kwetsbaren scheiden, zodat de niet-kwetsbaren elkaar kunnen besmetten en zodoende groepsimmuniteit bereiken terwijl de kwetsbaren dat afgezonderd uit zitten. Dit zou kunnen door de introductie van veilige zones, die soms op locatie (voorste treindeel is veilige zone, achterste niet) en soms op tijd (ene avond in restaurant is veilige zone, andere avond niet) gescheiden zijn. Binnen veilige zones gelden de 1,5 meter en mondkapjes, daarbuiten niet. Nou zijn er nogal wat problemen met dit plan:
* er zijn heel veel kwetsbaren. Om te beginnen 2.4 miljoen 70+-ers (bron cbs, maar daarnaast 4,9% mensen onder de 70 met diabetes, 6,0% met astma, met 4,3% met chronische longaandoeningen (bv. COPD) en 2,5% met een hartaandoening (ook hier bron CBS. Er zitten overlap in deze groepen, maar toch zijn dit er een stuk of vier miljoen. Dan hebben we ook nog de zelf wellicht gezonde zorgmedewerkers die juist voor deze groep moet zorgen, die moeten natuurlijk ook niet besmet raken. Ofwel: we moeten de helft van het land gaan scheiden. Een groot deel van deze groep heeft een gezin en zal dan dus maandenlang gescheiden van partner en kinderen moeten leven in hotels of bungalowparken - waarvan het ook maar de vraag is of hier genoeg plek is. Ik denk dat er vast een hoop verpleegkundigen zijn die blij zijn als ze een weekje zonder kinderen en partner op vakantie kunnen, maar langer gescheiden zijn past niet bepaald in het bedanken van zorgmedewerkers.
* het zo grootschalig scheiden is nog nooit geprobeerd, maar wat het dichtst er bij in de buurt kwam was de poging van de meeste Europese landen waaronder Nederland om in het voorjaar de verpleeghuizen Corona-vrij te houden. Dit gebeurde met behoorlijk strenge maatregelen zoals het verbieden van al het bezoek. Toch is dit toen niet bepaald gelukt en was de sterfte in verpleeghuizen hoog. Ook als je er over nadenkt is het scheiden lastig: als in de trein er aparte coupe’s voor beide groepen zijn is fijn, maar hoe zit het dan op het perron en op weg naar het station? En als een winkel sommige dagen voor de kwetsbaren (veilige zone) en sommige dagen voor de niet-kwetsbaren is, hoe gaat het dan met het personeel? We weten inmiddels wel dat mondkapjes en proberen 1,5meter afstand te houden de verspreiding van corona wel remt maar niet altijd stopt; dus als het personeel grote kans heeft om besmet te zijn zou ik een kwetsbaar persoon daar ook met mondkapje niet naar binnen laten gaan.
* het is maar de vraag of de groepsimmuniteit bereikt wordt, ook omdat virussen die zoveel rondgaan alleen maar meer muteren. Neem het geval van de Braziliaanse stad Manaus: in de eerste golf raakte daar ongeveer 70% van de bevolking besmet - genoeg voor groepsimmuniteit. Helaas is de huidige (voor hun tweede) golf zo mogelijk nog erger: het virus heeft zich juist daar gemuteerd en deze variant weet iedereen nog een keer te besmetten - en is mogelijk ook een probleem met vaccins.
* ook onder de niet-kwetsbare kan Covid huishouden. Er overlijden ook gezonde mensen van onder de 70, ook uit die groep komen er mensen op de IC en velen die niet naar het ziekenhuis moeten houden er lang last van. Britse cijfers suggereren dat 15% van de kinderen en 25% van de volwassenen minstens 5 weken last houdt van Covid! Als we dus alle niets-kwetsbare besmet willen krijgen, zal dit ook gaan om grote aantallen en veel meer dan met het huidig beleid.
* het is een hele gekke timing voor dit plan. Het was veel logischer geweest om dit meteen te doen, dan hadden we het afgelopen jaar niet met een wisselende hoeveelheid maatregelen door hoeven komen. Nu zijn we juist relatief vlakbij dat iedereen gevaccineerd kan worden en dus de maatregelen afgebouwd kunnen worden zonder dat we iedereen hoeven te besmetten. Het is waarschijnlijk dat we vanaf het voorjaar de maatregelen langzaam kunnen afbouwen.
Ik heb er een stuk meer woorden aan besteedt dan aan Viruswaarheid, maar ook dit is dus geen serieus plan.
Wat zijn de opties wel?
Dan zijn er eigenlijk twee grote strategieën over:* de zero covid-strategie zoals in Oost-Azië en Oceanië gehanteerd.
* de indammen strategie zoals in Europa gehanteerd.
In Europa en dus ook hier in Nederland kiezen we voor een indammen strategie. We hebben een heel scala aan generieke maatregelen om de verspreiding van het virus te gaan en houden cijfers zoals het overheids of mijn corona dashboard in de gaten om maatregelen iets strenger te maken als de besmettingen op (dreigen) te lopen en kunnen ze weer versoepelen als het goed gaat. Hierin wordt de zorg dus wel altijd belast maar als het goed gaat nooit overbelast. Dat betekent wel een blijvende stroom aan gezondheidsschade in allerhande vormen, van overlijdens tot paar dagen ziek. Ook zie je hierin dat de maatregelen vooral generiek zijn: winkels en horeca in heel Nederland zijn dicht voor iedereen etc.
Hierbinnen kan je natuurlijk kiezen welke maatregelen eerst - zo hebben we in Nederland recent de basisschoolsluiting geruild voor de avondklok en een strengere visite regeling. Ook kan je hierin net wat strenger of soepeler, eerder of later ingrijpen. Als we bijvoorbeeld de winkels in december een of twee weken eerder gesloten hadden en verder dezelfde maatregelen, zouden we waarschijnlijk nu in totaal op een lager niveau zitten. Immers: ongeacht het huidig niveau van besmettingen heb je dezelfde set aan maatregelen nodig om dit constant te houden. Als het verspreidingsgetal groter dan 1 is moet er een keer iets veranderen, of je nu begint vanuit 1 of 10.000 besmettingen per dag. Ofwel: een iets langere lockdown zou veel gezondheidswinst schelen. In de bijgaande grafiek wordt dit schematisch weergegeven: in beide gevallen heb je bij de horizontale (iets donkere) lijnen een lockdown die het verspreidingsgetal R op precies 1,0 krijgt, bij de blauwe lijn iets eerder. De gezondheidsschade door Corona is gelijk aan de oppervlakte onder de grafiek - al snel is het toch beter om de lockdown iets eerder te beginnen. Ook omdat je mogelijk de lockdown bij de rode lijn langer moet volhouden.
Wat nou als je meteen ingrijpt, dus bij enkele gevallen van Corona? Dit is het idee achter de zero covid-strategie, dat wél een serieus alternatief is voor onze strategie. Hierin neem je al stevige maatregelen bij weinig gevallen van Corona, zodat je Corona weer het land uit krijgt en dan de maatregelen weer snel kan afbouwen. Een ander voordeel: het is dan mogelijk deze strenge maatregelen vooral te nemen bij groepen waarvan de kans groter is dat ze nu Corona hebben, zodat er geen tot weinig generieke maatregelen nodig zijn. Dus strenge maatregelen zoals verplichte quarantaine bij risico-contacten uit bron- en contactonderzoek, maar ook aan reizigers die het land in willen. In sommige gevallen is een lockdown nodig maar deze kan dan meestal beperkt blijven tot een stad of regio als daar een uitbraak is. In de landen die dit proberen zie je dan ook dat er vaak twee weken verplichte quarantaine én meerdere negatieve testen bij inreizen verplicht is, en af en toe een stad in een harde lockdown terecht komt. Dit wordt door de inwoners gesteund: dit is vaak een beperkte tijd (denka an een week) en inwoners weten dat ze daarna weer van de meeste maatregelen af zijn en bijvoorbeeld de horeca gewoon weer open is.
Er wordt wel gezegd dat zero covid alleen mogelijk is voor eilanden, voor dictatoriale regimes en/of kleine landen. China en Vietnam zijn geen eilanden; Zuid-Korea en Nieuw-Zeeland zijn democratieën, en China en Australië zijn grote landen - toch volgen deze vijf landen Zero-Covid. Groot-Britannië is wel een eiland maar heeft toch, zelfs voor Europese begrippen, relatief veel Corona-besmettingen. Uiteraard geldt bij China wel dat ze de zero covid-strategie pas na de eerste golf hebben opgepakt: het had vast beter gekund, maar de wereldwijd allereerste besmettingspiek was schier-onmogelijk voorkomen kunnen worden door het toenmalige gebrek aan kennis.
Dit is ook te zien aan onderstaand diagram met bevestigde Corona besmettingen per miljoen inwoners. De lijnen van Zuid Korea, Nieuw Zeeland, Vietnam, Australië en China lopen bijna over de as, als je het vergelijkt met de Europese landen en de VS. Het verschil in aantal besmettingen en dus gezondheidsverlies in alle vormen is aanzienlijk.
Als we als Nederland daarnaar toe willen zouden we eerst met generieke maatregelen weer in de buurt komen van geen Corona en dan dus vooral inzetten op maatregelen tegen specifieke groepen: nauwe en minder nauwe contacten van besmettingen, en reizigers. Vanaf onze huidige situatie zou dat haalbaar kunnen zijn als het aantal besmettingen bij mooi weer en wat meer vaccinaties toch al omlaag loopt: dan moeten we net wat langer wachten met het afbouwen van sommige maatregelen zodat we Corona bijna het land uit hebben en op de gevallen die er nog wel zijn veel uitgebreider bron- en contactonderzoek gedaan kan worden.
Het OMT gelooft niet zo dat dit in Nederland mogelijk is. Dit heeft twee redenen:
* Nederland is een relatief klein land met lange en open grenzen. Er zijn een hoop mensen die in Nederland werken en in Duitsland of België wonen of andersom. Zeker als deze een essentieel beroep hebben kan je ze niet voor elke werkdag twee weken in quarantaine zetten. Ik heb nog geen schattingen gezien hoe vaak je hiermee corona zou introduceren als je wel zo veel mogelijk maatregelen neemt, zoals de grenswerkers en vrachtwagenchauffeurs zeer regelmatig testen. Ook zou het natuurlijk helpen als groepen landen, bij voorkeur de hele Schengen-zone, hetzelfde doen. Duitsland stuurt sowieso al op een lager niveau van besmettingen dan Nederland, maar lijkt wel te porren voor zo’n beleid. Duitsland is voor Nederland natuurlijk veruit het belangrijkste land in deze.
* het draagvlak is mogelijk lastiger te behouden. Ondanks dat de Corona situatie nu uiterst precair tot slecht is, is er nu al heel veel druk om te heropenen. Strenge maatregelen zoals een lockdown voor een stad bij tien gevallen van Corona zullen ongetwijfeld ook protest oproepen. Zal dit meer zijn dan het protest wat er nu is, als het kabinet uitlegt dat het voor korte tijd en voor ons allemaal is? De reële impact van de corona-maatregelen zal in ieder geval minder zijn, maar waarschijnlijk komen we nooit te weten hoe het met de steun in Nederland zou zitten.
Geloof je dat ik het uit mijn duim zuig of verder lezen over zero covid?
* Een Ingezonden stuk in het wetenschappelijke blad The Lancet dat dit punt maakt.
* dit wetenschappelijk artikel probeert de kosten van de verschillende strategieën te berekenen.
* Een opiniestuk in The Guardian geeft 16 redenen.
* Een analyse van het succes van Taiwan.
