Vandaag heeft de kiesraad de definitieve uitslag van de verkiezingen opgeteld, alles tot vandaag gepubliceerd was een voorlopige uitslag door de pers en deze is dan ook een paar dagen terug toch nog veranderd toen D66 net een restzetel haalde ten opzichte van de VVD. Bij de uiteindelijke uitslag was dit redelijk ruim, en was het juist de FVD die bijna haar achtste zetel verloor aan de VVD. Dit is natuurlijk een mooi moment om terug te kijken: hoe goed waren de peilingen dit jaar, hoe goed was de exitpoll en hoe goed was ons voorspelmodel?

Peilingen

Een paar dagen voor de verkiezingen keken we ook vooruit naar hoe goed de exitpolls de laatste paar verkiezingen zijn geweest. De verwachting was dat dit keer de exitpoll er verder naast kon zitten, door het briefstemmen van 70+-ers en andere corona maatregelen was het voor de exitpeiler (TNS/NIPO) lastiger een goede steekproef te krijgen. In het diagram hieronder is het rode staafje te zien dat dit niet merkbaar is geweest en er met 10 zetels een vergelijkbare fout dan eerder afgelopen drie verkiezingen gevonden was. Dit is wel op basis van de definitieve exitpoll van 21:45u; de exitpoll van 21:00u had 12 zetels verschil met de uiteindelijke uitslag. Netjes gedaan van de exitpeilers.

Wat ik toen ook schreef was dat het narratief van de verkiezingen soms meer geschreven wordt door de exitpoll dan door de uiteindelijke uitslag. Dat is ook hier zo: in de eerste exitpoll leek D66 zes zetels te stijgen (dit leidde tot het dansje op tafel), in de definitieve exitpoll zeven zetels en uiteindelijk zijn dit er vijf geworden. Toch zullen de meeste mensen D66 noemen bij de grote winnaar van de verkiezingen, terwijl FVD meer gewonnen heeft (zes zetels).

tekst gaat verder onder het diagram

In dit zelfde diagram kunnen we ook kijken naar de blauwe balk: hoe veel zaten de laatste peilingen er naast? Dit was ook vergelijkbaar met de afgelopen drie verkiezingen en lijkt zelfs nog iets groter. I en O research vraagt de deelnemers aan de slotpeiling nog eens wat ze gestemd hebben en daaruit blijkt dat een belangrijk deel van het verschil komt door last minute switchers naar D66. De onderschatting voor FVD die alle peilers hadden lijkt dan weer meer te leggen dat FVD stemmers meer dan elders niet willen mee werken aan opiniepeilingen; wellicht een gevolg van de verandering van anti-immigratie naar anti-covid-maatregelen partij?

Model

Ook interessant: hoe deed ons voorspellingsmodel het dit keer. In onderstaande grafiek staat op de horizontale as het aantal dagen voor verkiezing en verticaal de totale afwijking in percentage stemmen. In blauw de lijnen van de vorige verkiezingen waarin donkerder steeds recenter is en in rood de verkiezing van 2021. Te zien is dat het goed voorspellen van verkiezingen steeds lastiger wordt doordat er van verkiezing naar verkiezing steeds grotere verschuivingen zijn. In rood te zien dat de laatste verkiezing mooi tussen de verkiezingen ervoor vallen. Er zijn wat pieken en dalen als partijen achteraf beter of slechter voorspeld owrden. Ook zie je elke keer het effect dat de laatste maand de voorspelling steeds beter wordt: dan worden peilingen ook snel betere voorspellingen en worden die dus ook meer en meer gebruikt voor het voorspellingsmodel.