Aanstaande woensdag om 21:00u is het weer zover: de exitpoll wordt gepubliceerd. De ervaring is dat deze dichter bij de verkeizingsuitslag ligt dat de laatste peilingen, maar hoe veel dichter? En kunnen we dit nog verbeteren door ook te kijken naar de laatste peilingen?

De exitpolls worden gedurende de verkiezingsdag - of dit jaar dagen - gehouden bij de uitgangen van een aantal zorgvuldig geselecteerde stembureaus. Dit heeft een aantal voordelen boven de reguliere peilingen waardoor de betrouwbaarheid veel groter is:
- de peiler hoeft geen inschatting te maken hoe groot de kans is dat iemand gaat stemmen, je interviewt immers precies de mensen die gestemd hebben.
- de respons is veel hoger: mensen hoeven ter plekke maar een korte vraag te beantwoorden en dat doet de overgrote meerderheid ook.
- tussen de laatste reguliere peiling en de verkiezingen kunnen mensen nog van mening veranderen, daar heb je met een exitpoll geen last van.

Toch kan ook de exitpoll er een paar zetels naast zitten. Soms leidt dit zelfs toe dat analisten de uitslagen anders duiden omdat de exitpoll nog lang dominant is in het gevoel welke partijen gewonnen of verloren hebben. Ook leidt het nog wel eens tot gemixte stemmingen bij bijeengekomen partijen, bijvoorbeeld als de exitpoll nog gunstiger was als de langzaam binnendruppelende uitslagen.

Persoonlijk heb ik ook het gevoel dat vaak de uitslagen vanaf de exitpoll toch nog een stukje naar de vooraf verwachte uitslag opschuiven, en dus dat een mix tussen exitpoll en de laatste peiling een nog beter beeld opleveren. Dit sluit ook aan bij de zogenaamde Bayesiaanse kansberekening: hierin weeg je nieuw binnengekomen informatie tegen het beeld wat je al had en kom je dus ergens in het midden uit. Maar: een gevoel is leuk, maar cijfers zijn leuker - tijd om mijn hypothese te testen.

Ik heb de exitpolls van de laatste vier verkiezingen gevonden, meer kwam ik helaas nergens tegen. Daarbij zijn er in 2006 twee verschillende exitpolls afgenomen, namelijk door De Hond in opdracht van de NOS en TNS/nipo in opdracht van RTL; de verkiezingen sinsdien exitpollde TNS/nipo in opdracht van beide. Dit heb ik naast de uiteindelijke uitslagen gelegd en ook naast een gemiddelde van de laatste reguliere peilingen voor de verkiezingen. In onderstaande grafieken is dit te zien. In de bovenste grafiek kan je de verkiezing, en eventueel de exitpeiler, selecteren en de gegevens per partij bekijken. Hier is het natuurlijk lastig om conclusies uit te trekken gezien het grote aantal voorspellingen. Daarom wordt in de grafiek daaronder de totale afwijking in beeld gebracht.

Inderdaad zijn exitpolls (rood) een stuk betrouwbaarder dan de laatste reguliere peilingen (blauw), te zien doordat de rode balkjes meestal een stuk kleiner zijn. Daarnaast heb ik dus een model gemaakt met de combinatie van beide, die in het groen is weergegeven. Voor het gemak heb ik het model afgerond en bestaat het uit: 80% exitpoll + 20% gemiddelde laatste reguliere peiling. De totale afwijking van het gecobmineerde model is een pietsje beter dan die van de exitpoll alleen, maar het verschil is klein en statistisch niet significant. Gebasseerd op deze beperkte dataset blijkt mijn gevoel dus nauwelijks tot niet terecht en kunnen we woensdag net zo goed naar de exitpoll kijken en dan de laatste reguliere peilingen vergeten.