Er zijn dus diverse stappen in het proces om in de Tweede Kamer te komen. Eerst kan je een naam registeren (relatief makkelijk), dan moet je daadwerkelijk een aanvraag tot deelname doen met betaling van een waarborgsom en inlevering van voldoende steunverklaring, en tot slot nog gekozen worden door voldoende stemmen te halen.
Maandag moesten alle partijen die willen deelnemen aan de komende Tweede Kamerverkiezingen de benodigde formulieren in vullen. Eerder voorspelde ik op basis van de afgelopen 24 jaar dat de 89 partijen die een naam geregistreerd hadden niet zou leiden tot extreem veel deelnemende partijen. Het was al een tijdje de trend dat het aantal partij-namen dat geregistreerd wordt toe nam, maar het aantal daadwerkelijk deelnemende partijen niet: vorige keer was het een na-oorlogs record met 28, maar het waren er 26 in 1994. Toch waren er dit jaar opvallend meer met maar liefst 41 partijen die de papieren hebben ingeleverd. Dinsdag schreef ik al dat er mogelijk nog wat afvallen (35 van de 41 partijen hadden een of meerdere fouten te corrigeren), maar meer dan de 28 van vorige keer wel overtroffen zou worden. Dit bleek te kloppen: 4 partijen vielen af, maar 37 partijen doen dus mee.
Laten we eerst kijken naar een vergelijking met vorige keer, waarbij ik nu een onderscheid heb gemaakt tussen het aantal aanvragen dat is ingediend en dat is goedgekeurd. We zien dat er dit jaar in elke stap tussen de 8 en 10 meer partjen zijn dan vorige keer, maar relatief gezien is dit natuurlijk steeds opvallender: een veel groter deel van de naamsregistratie heeft dit keer geleidt tot een partij dan de vorige keer. Overigens is het wel zo dat de naamsregistratie niet verplicht is, dit keer is er ook een partij die als blanco lijst gaat mee doen.
Als we uitzoomen en de trend van de afgelopen 30 jaar bekijken zien we dat het aantal naamsregistratie lijkt te stijgen, maar er tot vorige keer geen trend in de deelname te zien was. Sinds 2010 is nu echter de deelname elk jaar gestegen, waarbij het natuurlijk de vraag is of drie verkiezingen op rij genoeg is om van een trend te spreken.
Dan sprak de kiesraad bij de aanvragen tot registratie over een record, en dat nam ik en veel media over. Inmiddels blijkt het wel een na-oorlogs record te zijn, maar in 1933 deden maar liefst 54 partijen mee - weliswaar vereiste deelname toen nog geen waarborgsom of handtekeningen. Dank voor deze correctie en de historische trend in deelname verder terug in de tijd door Simon Otjes.
Bij de deelname zijn handtekeningen vereist: 30 per elk van de 19 Europese kieskringen, 20 voor de Caribische kieskring. Als je maar in een deel van de kieskringen de handtekeningen haalt dan de benodigde 30 (20) dan doe je in die kieskring niet mee en in de rest wel. Dat betekent formeel dat je dus maar in een deel van het land stemmen kan halen, en dus dat een zetel nog moeilijker wordt. Het is natuurlijk ook geen goed teken voor de steun voor en organisatiegraad van die partij. Te zien is dat 7 partijen in alle kieskringen mee doen, en 5 in alle Europese kieskringen maar niet op de Caribische eilanden. De rest doet dus in minder mee en de kans dat deze partijen in de Tweede Kamer komen is daarmee wel te verwaarlozen.
| Aantal kieskringen | Partijen |
|---|---|
| 20 | code Oranje, JA21, Bij1, Volt, Piratenpartij, NIDA, libertaire partij |
| 19 | BBB, Splinter, Lijst Henk Krol, Oprecht, Jong |
| 16 | Jezus leeft |
| 13 | U-Buntu Connected Front, Trots op Nederland |
| 12 | Blanco lijst (dus zonder naamsregistratie, dit is een afsplitsing van de VSN hieronder) |
| 8 | Partij vd Eenheid, Feestpartij |
| 6 | Vrij en Sociaal Nederland (VSN), Wij zijn Nederland |
| 4 | Modern Nederland |
| 2 | de Groenen, Partij voor de Republiek |
Een aantal van deze partijen probeert dus al een aantal verkiezingen zetels te halen en heeft dat soms op andere niveaus al gedaan, zoals Volt, Piratenpartij en Bij1. Dit lijkt soms gerommel in de marge, maar bijvoorbeeld de SP en de Partij voor de Dieren hebben een aantal keer mee gedaan voordat ze een zetel wisten te bemachtigen. Zie voor een discussie van deze partijen (zonder cijfers) de website van journalist Chris Aalberts.
Ter volledigheid nogmaals wat uitleg bij de diverse stappen tot je mee doet aan de regering van dit land:
* eerste stap is de registratie van de naam. Een grotendeels administratieve stap, die vooral moet voorkomen dat er partijnamen te sterk op elkaar lijken. Deze stap hebben voor de verkiezingen van 2021 dus 89 partijen genomen.
* de tweede stap is de daadwerkelijke deelname. Voor partijen die nog niet in de Tweede Kamer zitten vereist het betalen van een waarborgsom van € 11.250,- (je krijgt deze terug als je bijna of helemaal een zetel haalt) en vooral 30 handtekeningen in elk van de 19 kieskringen; als je dit niet in alle kieskringen haalt doe je maar in een deel van het land mee aan de verkiezingen, maar dit maakt het halen van een zetel natuurlijk nog moeilijker. Dit is de stap waar nu 42 partijen aan voldaan denken te hebben, maar we horen einde van de week of dat zo is - en welke partijen maar in een deel van de kieskringen mee zal doen.
* om daadwerkelijk een zetel te halen moet je 1/150 van de uitgebrachte stemmen halen (zonder volle zetel doe je niet mee voor de restzetels); dit was vorige keer 62.828 stemmen
* om dan in de regering te komen is een wat schimmiger maar wel veel bekender process.
De stappen worden steeds moeilijker omdat er steeds meer steun nodig is. Dat veel partijen de relatief eenvoudige eerste stap hadden gehaald was dus niet zo opvallend, dat veel partijen de een stuk lastiger dus nog niet zo opvallend.
