Vandaag zijn door het RIVM weer de wekelijkse cijfers gepubliceerd, en ook zij waarschuwen allereerst voor de besmettelijkere (Britse) variant. In de onderliggende cijfers hebben ze de eerder gepubliceerde cijfers over het voorkomen van deze varaint in week 1 behoorlijk naar beneden bijgesteld: van 11,7% naar 8,69%. Dit laat ook zien dat de verdeling over diverse varianten voor relatief weinig wordt gemeten (200 random monsters per week) en er dus veel onzekerheid in zit. Toch kunnen we met de nu bekende cijfers terugkijken op het zeer simpele model van de besmettelijkere (Britse) en de normale/overige variant(en). Dit model houdt geen rekening met de vorige week ingevoerde of aangescherpte maatregelen (oa avondklok, van 2 naar 1 mensen op visite). Dit is daarmee een te pessimistische voorspelling, we gaan verderop kijken hoeveel beter het zal worden. Met de nu wat meer gepubliceerde cijfers kunnen we het voorzien van een X-as en daarop plotten. In puntjes de weerbastige en wat schommelende werkelijkheid, de lijnen is het model - het model heeft geen weekend effecten. Van de afgelopen paar weken zijn geen cijfers over het % besmettelijkere variant bekend. Van de laatste dagen zullen er nog besmettingen doorgegeven moeten worden en de laatste grijze puntjes zullen dus nog omhoog kruipen - dit zijn de cijfers naar eerste ziektedag, niet naar meldingsdatum.
Helaas zien we vooral ook dat we ons nog veel te netjes aan dit model houden. De gepubliceerde besmettingscijfers van het RIVM (0,89 voor normaal, 1,29 voor besmettelijker) waren ook in lijn met het model. Het is dus nog steeds te zien dat het goed is dat er maatregelen bij zijn gekomen.
Waarom zijn dan specifiek deze maatregelen genomen. Daarvoor kunnen we allereerst kijken naar de besmettings-bron die uit het Bron- en Contactonderzoek wordt gevonden de afgelopen weken. Het grootste deel is onbekend en dat is meteen een groot nadeel: hier zullen de supermarkt-besmettingen in zitten, want daar weet je veel minder vaak wie het was dan als een huisgenoot besmet is geraakt. Ook te zien is dat de eerste week waren de scholen nog open, daarna is het percentage besmettingen op scholen enorm teruggelopen. Ook de besmettingen op scholen laten zien dat er dingen onbekend zijn: het was en is waarschijnlijk een onderschatting omdat veel kinderen geen klachten zullen ontwikkelen en dus nooit getest worden, maar het mogelijk wel doorgeven aan volwassenen - bij wie de bron dan niet kan worden vastgesteld.
Bron: de wekelijkse epidemiologische situatie van het RIVM, ge-herschaald om te corrigeren voor personen met opgegeven dubbele bronnen.
Na onbekend komen de meeste besmettingen tussen huisgenoten, maar daar is lastiger wat aan te doen - er zullen weinig voorstanders zijn om fysiek contact tussen huisgenoten te verbieden. Overigens zie je in Aziatische landen, China voorop, dat mensen die in quarantaine moeten veelal in hotels of speciaal neergezette tenten worden worden ondergebracht zodat ze hun huisgenoten niet kunnen besmetten. Opvallend dat dit in Europa nooit geprobeerd is, want hoewel het erg ingrijpend voor die personen is zou het zo maar kunnen dat het veel scheelt waardoor er verder veel meer bewegingsvrijheid is. Wel zou de logistiek en uitwerking (verplicht of vrijwillig?) hiervan wat voorbereidingstijd vergen.
Wat we ook kunnen zien is waarom de huidige maatregelen zijn gekozen. Na de huisgenoten waren de meeste besmettingen door visite, en dan zitten er in overig nog wat aanpalende bronnen zoals feestjes. Voor de mensen die de regels trouw volgen helpt het terugbrengen van 2 naar 1 persoon tegelijk op visite, degenen die zich wat minder netjes aan de regels houden wordt het op visite gegaan bemoeilijkt door de avondklok. Immers: de avondklok is wel (enigzins) te controleren, het aantal mensen dat op visite komt niet tot nauwelijks. Het helpt dan uiteraard niet als een klein deel van de mensen vervolgens in groepen gaat relschoppen...
Opvallend is dat de volgende categorie van besmettingen niet wordt aangepakt: op werk. Dat is bij 9% van de besmettingen het geval. Als we kijken hoe veel mensen naar het werk reizen is dat minder dan voor het sluiten van de scholen, maar toch nog steeds een stuk meer dan in maart. Hieronder en op de special op deze site is te zien dat in het voorjaar waren er 45% minder mensen op werk dan normaal, nu 30% minder. Ook zien op deze site te zien: er zijn ruwweg 1,5 keer zo veel file's. Het lijkt onwaarschijnijk dat er in de tussentijd veel meer beroepen zijn gekomen waarvoor je niet kan thuiswerken, zeker omdat de winkels nu wel dicht zijn en dus winkelpersoneel niet altijd naar het werk hoeft. Hopelijk verbetert hier het volgen van de richtlijn de komende tijd: de invoering van de avondklok helpt direct niet tegen op kantoor werken, maar hopelijk vergroot het gevoel van urgentie ook bij die mensen. Toch blijft het opvallend dat er hier geen sprake is van enige vorm van verplichting of controle vanuit de overheid op deze maatregel.
Groene lijn: hoeveel mensen reizen naar werk in vergelijking met de verwachting. Bron: google mobiliteits data.
Zullen de laatst ingevoerde maatregelen genoeg zijn om het geschetste scenario te voorkomen? Ze doen weinig aan de contactmomenten tussen huisgenoten, op werk en ook niet aan de besmettingen van voorbijgangers in supermarkt, OV of park die onder onbekend terecht zullen komen. Als we alle besmettingen door visite(11% van de besmettingen) voorkomen, zou dat genoeg zijn om de besmettelijkere variant er onder te krijgen? Een daling van het verspreidingsgetal met 11% is niet genoeg.
Ter verdediging van het invoeren van de avondklok heeft het RIVM in diverse media-optredens een paar onderzoeken genoemd, maar veelal in een specifieke situatie en in de meeste gevallen ging het ook om een avondklok die eerder inging. Er zijn in het najaar een paar wetenschappelijke onderzoeken ingesteld die diverse maatregelen vergelijken. Een avondklok is niet precies mee genomen, maar 'stay-at-home order' en 'individual movement restrictions' wel. Dit is meestal een pakket maatregelen die verder gaan en zwaarder zijn dan enkel een avondklok. Ze suggeren alleen dat het effect niet zo enorm groot is. Boven zien we een schatting van ongeveer 10% in de verspreidingsgetal R bij de veel zwaardere stay-home-order en onder een afname van de R met ongeveer 0,1 bij "individual movement restrictions". Wel zit er onzekerheid in omdat er geprobeerd is maatregelen te onderscheiden, maar het altijd om een mix van maatregelen gaat. Als we er toch mee verder 'rekenen': beide effecten zou ongeveer op hetzelfde neerkomen in onze huidige situatie (de R ligt rond de 1), maar niet genoeg zijn on de besmettelijkere variant er onder te krijgen. Veel van de maatregelen met de meeste impact (schoolsluitingen, verbieden evenementen/groepen, winkels deels dicht) hebben we op dit moment al enkele weken.
Bronnen respectievelijk Britse onderzoek (gepubliceerd 14 okt) en Oostenrijks onderzoek (gepubliceerd 16 nov).
Conclusie: de recent genomen maatregelen lijken sec dus niet genoeg te zijn om de besmettelijkere variant te stoppen. Hopelijk helpt de vergrote urgentie bij veel mensen: als we ons met zijn allen beter aan de maatregelen gaan houden zou dat meer dan genoeg kunnen zijn. Opnieuw kan je de vraag stellen waarom er weinig gedragswetenschappers betrokken lijken te zijn bij het Corona-beleid.
Ook helpt het dat het weer langzaam warmer wordt en vaccinaties langzaam (in Nederland heel langzaam), maar zeker worden toegediend - beide lijken echter te laat te komen voor de dreigende golf.
Volgende keer zoomen we in op de pro's én contra's van een hele andere maatregel, die in december met in vergelijking weinig discussie is ingevoerd: de schoolsluitingen.
