Morgen kiest de CDU een nieuwe partijvoorzitter. Anders dan in Nederland is de partijvoorzitter in Duitsland ook de politiek leider en daarmee vaak de Bondskanzelier-kandidaat. Gezien de voorsprong van de partij in de peilingen is de kandidaat van de CDU/CSU grote favoriet om ook Bondskanzelier te worden. Maar zal dat dit keer ook zo zijn?

De voorzittersverkiezing gaat tussen drie mannen uit de aan Nederland grenzende deelstaat Nordrein-Westfalen:
* Friedrich Merz, in de vorige verkiezing nam hij het op tegen Angela Merkel. Dat heeft hij niet gewonnen. Hij wordt gezien als de kandidaat die de partij weer naar rechts stuurt.
* Armin Laschet, de huidige deelstaat-premier. Gematigder en net als Merkel een consensus-zoeker, heeft de populaire minister Jens Spahn gestrikt om zijn kandidaat-vice-voorzitter te zijn.
* Norbert Röttgen, parlementslid. Ook hij wordt gezien als gematigder, maar heeft als voorzitter van de buitenland-commissie van de Bundestag meer buitenlandse en Europese ervaring en contacten.

Wat zeggen de peilingen? In het wikipedia artikel van hierboven stonden wat peilingen, de meest recente is van Der Speigel. Daarin is te zien dat Merz het populairst is, maar niet de vereiste 50% in de eerste ronde lijkt te gaan halen. Als de aanhangers van de twee gematigde kandidaten in de tweede ronde op de overgebleven kandidaat stemmen kan hij (dus Röttgen of Lachet) zo maar eens winnen. Niet onbelangrijk bij deze peilingen: deze zijn niet gedaan onder de stemmers. Er zijn namelijk 1001 lokale partij-bonzen die mogen stemmen, de peilingen gaan over alle alle kiezers, de CDU/CSU kiezers of de CDU/CSU leden: het komt steeds dichter bij maar blijven veel grotere groepen dan de daadwerkelijke stemgerechtigden. The European probeert te achterhalen waar de gedelegeerden op gaan stemmen, maar in dat soort overzichten zitten vaak wat fouten. Voor wat het waard is: dit lijkt ook op een eerste ronde met Merz als grooste, maar genoeg ruimte voor Laschet om in de tweede ronde alsnog te winnen.

Invloed op de Bundestag-verkiezingen

Door zijn aanhangers wordt gedacht dat de wat rechtsere Merz stemmen bij de radicaal rechts Alternative für Deutschland kan weghalen. Dit is maar zeer vraag blijkt uit deze prachtige kiezersanalyse van de Welt: veel kiezers van de AfD stemden daarvoor niet of op kleinere partijen die met de Duitse kiesdrempel kansloos zijn voor een parlementszetel. In 2017 boekte de AfD een enorme verkiezingswinst door te groeien van twee naar bijna zes miljoen stemmen. Ongeveer 1 miljoen van deze kiezers, stemde de keer ervoor (2013) op CDU/CSU. Ter vergelijking: bijna 1,5 miljoen kwamen de vorige keer niet opdagen en 0,7 miljoen hadden de vorige keer op een kleine partij gestemd. Dat lijkt nog steeds veel, maar voor de veel grotere CDU waren de 1 miljoen stemmen overigens ‘maar’ 5,7% van hun kiezers van 2013. De CDU verloor meer kiezers aan de FDP, niet-stemmers en door sterfte (7-9%) en vergelijkbaar aantal aan de SDP (4,4%).

Als we kijken naar de statische analyse van Bruegel naar wat het percentage voor stemmen voor de AfD per regio kan verklaren door Bruegel dan zien we iets heel opvallends: veruit de belangrijkste factor is of een gebied tot het voormalig Oost- of West-Duitsland hoort, waarbij de AfD in het Oosten 15-35% van de stemmen scoorden, was dit in het westen 5-15% - de enige uitzondering op deze regel is Oost-Berlijn waar de AfD ook 5-12% van de stemmen scoort. Dit steunt de gedachte van Merz ook niet echt: deze drie heren zijn geboren en getogen in West-Duitsland, waar Merkel opgroeide in het Oosten en dus daar eerder wat extra stemmen zou trekken.

De vierde hond

De partijvoorzitter is dus vaak de Bondskanzler-kandidaat maar dat hoeft zeker niet. Lachet zou dus de populaire Spahn naar voren kunnen schuiven. Nog waarschijnlijker lijkt een andere optie, die te maken heeft met een opvallendheid in het Duitse partij-systeem. De CDU doet in alle deelstaten mee, behalve in Beieren. Daar en alleen daar doet de CSU mee, en samen vormen ze dan één fractie, de Union. De CSU-premier van Beieren is Markus Söder, en hij is erg populair zoals blijkt uit de eerder genoemde peiling van de Spiegel. Daaruit blijkt dat veruit de meeste mensen denkt dat de CDU/CSU met hem de meeste kans maakt - en niet onbelangrijk: dat denkt ook 54% van de CDU/CSU-stemmers. Het is waarschijnlijk dat de gekozen partijvoorzitter snel bekender wordt en wellicht verandert dat deze cijfers nog, maar voorlopig zijn de drie vooriztters-kandidaten minder populair. Hij staat dus morgen niet op het stembiljet van de 1001 partij-afgevaardigden, maar misschien is Söder wel de Bondskanzelier-kandidaat voor CDU/CSU - en daarmee de grootste kandidaat voor de machtigste functie van Europa.
.